„Bæjarleiðir, góðan dag.“

„Góðan dag. Get ég fengið að tala við 79 af stöðinni?“

„Hann Ásgeir er bara ekki við, hann keyrir nefnilega strætó á daginn. Það er helzt að reyna að ná í hann heima.“

Eftir langa mæðu er Ásgeir loksins heima, og þegar við spyrjum, hvort hann sé ekki til með að láta rekja ofurlítið úr sér garnirnar, svarar hann, að það sé allt í lagi, leigubílstjórar séu svo léttlyndir.

Ásgeir er Stefánsson og keyrir Y-523.

Þannig hófst umfjöllun Tímans sumarið 1962, um leigubílstjóra; mennina á „stöðinni“ eins og segir þar.

Jú, og samtalið hér að ofan, þar sem óskað var eftir að ná tali af „79 af stöðinni“ var raunverulegt og hjá Bæjarleiðum var það fyrrnefndur Ásgeir sem var með það númer. Verður vikið nánar að „79“ bílstjórunum síðar í greininni.

Forvitni fréttamanns kviknar

Þegar undirrituð var fréttamaður á RÚV kom það fyrir að leigubíll var notaður til að komast á milli staða. RÚV var með samning við leigubílastöð og var þetta kostur sem gott var að nýta þegar kvikmyndatökumaður og fréttamaður gátu ekki samnýtt ferðir.

Þjónusta fræga og ósnertanlega sem og þá sem enginn þekkir né vill þekkja. Sjá og heyra það sem enginn ætti að heyra eða sjá. Veita nokkurs konar sálfræðihjálp. Fá stundum út um allan bíl það sem „býr“ innra með (magainnihald) farþegum.

Lenda í fáránlegum aðstæðum

Leigubílstjórar eru magnaðir og ég ber ómælda virðingu fyrir flestum þeirra. Auðvitað eru bjálfar inn á milli eins og í hverri annarri stétt. En þeir eru nú ekki til umfjöllunar hér.

Eins og segir í millifyrirsögninni lenda leigubílstjórar oft í ótrúlegum aðstæðum; jafnvel fáránlegum.

Þar sem umfjöllunarefnið er mikið að umfangi, datt undirritaðri í hug að skipta því í tvo eða þrjá hluta og vonandi kunna lesendur því vel. Annar hluti verður birtur eftir fáeina daga.

Ökuskírteini númer 78

Bílstjórinn sem við byrjum á var hvorki númer 79 á sinni stöð né heldur með ökuskírteini númer 79 heldur var skírteinið númer 78 og ökumaðurinn fæddur árið 1888. Ökuskírteinið fékk hann árið 1918 og þegar blaðamaður Vísis ræddi við hann, Magnús Ólafsson, árið 1953, var hann elsti starfandi leigubílstjóri landsins. Þá ók hann R-392 hjá BSR og hafði gegnt starfi leigubílstjóra í 36 ár. Þá, árið 1953, voru leigubílar á Íslandi á bilinu 300-400 talsins.

En það er geysidýrt að aka gömlum bíl. Tekjur mínar fara að verulegu leyti í viðhald. Að vísu fékk ég nýjan mótor, en það er sama. Þetta er óhemju peningur. Nú þarf ég bráðum að kosta miklu upp á „boddíið“. Annars eru þeir fleiri, sem hafa svipaða sögu að segja hjá BSR,“ sagði Magnús árið 1953.

Átti að sækja konuna úti í mýri

Að standa í pexi var eitthvað sem Magnúsi hugnaðist alls ekki, enda ekki beinlínis í starfslýsingu leigubílstjóra. Helst sagðist hann ekki vilja skipta sér af farþegum sínum en þó kom það fyrir.

Svo var ekið af stað, en á Öskjuhlíðinni ætlaði maðurinn að fara að berja konu sína á nýjan leik. Þá sagði ég „pass“, opnaði bílinn og rak manninn út, en ók konunni heim. Svona lagað er ósköp leiðinlegt.“

Þau eru falleg, lokaorðin í grein Vísis um leigubílstjórann Magnús Ólafsson. Þar er greint frá fjölskylduhögum hans en hann hafði kvænst á ný eftir að eiginkona hans lést mörgum árum fyrr:

Patandi Frakki og bíll á iði

Nú er tímabært að víkja aftur að „79“ bílstjórunum.

Ég skildi ekkert, hvað hann var að fara, en ég pataði bara á móti, eins og vitlaus maður,“ sagði Ásgeir.

Lokaði eyrunum alveg

„79 af stöðinni“ hjá BSR árið 1962 reyndist vera maður að nafni Marel Vilbogason, kallaður Malli. Blaðamaður Tímans tók hann tali með það fyrir augum að kanna hvort ólán fylgdi því að vera númer 79. Malli, sem hafði ekið leigubílnum R-1241 í sjö ár, kannaðist ekki við ólán vegna númersins en sagði að ýmislegt fylgdi starfinu; bæði gott og slæmt.

Aðspurður hvort leigubílstjórar heyrðu ekki ýmislegt, svaraði Malli: „Sjálfsagt, ef maður nennti að leggja eyrun við. Ég loka þeim alveg, maður getur ekki verið að hlusta á það, sem manni kemur ekkert við.“

Dónalegur íþróttakappi

Síðasti leigubílstjóri númer 79 árið 1962, var Gísli Sesselíusson, á Borgarbílastöðinni. Sá var fyrrum lögregluþjónn en nætuvaktirnar hjá lögreglunni urðu til þess að hann skipti um starf. Þegar blaðamaður Tímans náði tali af Gísla var hann hæstánægður á splunkunýjum leigubíl með númerið R-7520.

„Sjáum oft aðra hlið á þjóðlífinu“

Dýrfirðingurinn Kristján Þorgeirsson rabbaði við blaðamann Alþýðublaðsins vorið 1965. Þá hafði hann verið leigubílstjóri í átta ár, eða frá árinu 1957.

„Bera með sér einkenni fábjánans“

Áhuginn á starfi leigubílstjórans virðist hafa verið nokkur á þessum árum og vorið 1966 birti Fálkinn frásögn leigubílstjóra sem ekki vildi koma fram undir nafni.

Trúnaðurinn: Hin heilaga skylda bílstjórans

Sá nafnlausi hélt áfram: „Þær voru ófáar sögurnar sem ég fékk að heyra meðan ég keyrði um með drukkið fólk, bæði menn og konur, öll sín leyndustu einkamál vildi það tala um. [...] þeim finnst eins konar fróun í því að fá útrás við bílstjórann sem þeir þekkja ekki og ekki þekkir þá - og þó get ég stundum vitað meira um mann sem ég sé kannski einu sinni eða tvisvar á lífsleiðinni en fólk sem hefur umgengizt hann alla ævi.

Annars skýt ég þig eins og hund!

Árið 1964 birtist grein í Degi um þúsundþjalasmiðinn Kjartan Stefánsson frá Vatnsenda. Hann tók bílpróf árið 1929 og hafði starfað sem leigubílstjóri, mjólkurbílstjóri og fleira. Norðlendingurinn (fæddur á Grísará í Eyjafirði 1909) rifjaði í blaðaviðtalinu upp minnisstæð atvik úr akstrinum:

Þú um það vinur, segi ég, en heldur þú að þú vinnir nokkuð við það. Þá fór maðurinn að hlægja og segir: Þú ert ágætur. Borgaði bílinn og fór. Ég ók þessum manni oft eftir þetta og féll hann vel í geð.

En að lokum

Það er nóg eftir en samt er sennilegast rétt að ljúka fyrsta hluta umfjöllunarinnar um starf leigubílstjórans hér. Í næsta hluta verða rifjuð upp grátbrosleg augnablik sem leigubílstjórar hafa orðið vitni að. Hver veit nema hlið farþega fái sömuleiðis að koma fram!

[Birtist fyrst sumarið 2021]

Tengdar greinar: 

Starf leigubílstjórans: Annar hluti

Starf leigubílstjórans: Þriðji og síðasti hluti

Stórkostleg saga Eddu Björgvins af leigubílstjóra

‍Hvað finnst þér, lesandi góður? Smelltu hér til að skapa umræður við Facebookfærslu þessarar greinar! Og endilega láttu þér „líka“ við okkur á Facebook til að missa ekki af fréttum úr bílaheiminum.