Saga Saab – sérstök en löng saga sem endaði snögglega

• Saab nafnið hætti að vera til árið 2012 - en hvernig byrjaði þetta allt? Við skoðum söguna‍

Saab Automobile AB var stofnað í Svíþjóð árið 1945 þegar móðurfyrirtækið, Saab AB, hóf hönnun lítils fólksbíls. Fyrsta framleiðslugerðin, Saab 92, kom á markað árið 1949. Árið 1968 sameinaðist móðurfyrirtækið Scania-Vabis og tíu árum síðar var Saab 900 hleypt af stokkunum, sem varð á sínum tíma mest selda gerð Saab. Um miðjan níunda áratuginn birtist einnig nýr Saab 9000.

Hér er litið til baka og saga þessa sænska bílaframleiðanda skoðuð nánar.

Upphaf í kjölfar heimsstyrjaldar

Bílaframleiðsla Saab átti rætur sínar að rekja til fyrirtækis sem bjó til hernaðarlegan vélbúnað fyrir sænska flugherinn. Á þeim tíma var Svíþjóð að koma sér upp varnarliði til að vernda hlutleysi sitt í heimsstyrjöldinni síðari. Þegar ógnin minnkaði, gerði það einnig að verkum að minna lá á að smíða flugvélar. Með verksmiðjum og vinnuafli þurfti fyrirtækið að finna nýjar leiðir.

Um 1948 hafði Saab smíðað fjórar „Ursaab“ frumgerðir bíla. Róttækt útlitið var þróað með sérfræðiþekkingu í flugi og hafði mun lægri stuðul loftmótsstöðu en nokkur annar bíll sem þá var á markaði. Ári síðar þróuðust þessar frumgerðir í fyrsta framleiðslubílinn - Saab 92.

Saab 92 – fyrsti bíllinn

Nefndur 92 í kjölfar eins hreyfils flugvélarinnar 91. Um 20.000 voru seldir og tveggja strokka 92 náði sér í aukasílinder og varð 93. Stationgerð, 95, bættist í hópinn árið 1959.

Þar sem Saab naut velgengni og góðrar sölu hóf framleiðandinn þátttöku í sænsku mótorsporti og öðlaðist síðar frægð í mótorsporti á heimsvísu. Sigur á mótum heimsmeistarakeppninnar og annað sætið í lokaumferð Le Mans 24 tíma kappakstrinum 1959 veitti litla sænska framleiðandanum mikinn orðstír.

Söluaukning hjá Saab varð þegar Saab 96 sem byggði á 92-bílnum kom á markað. Þetta var fyrsta gerðin sem var mikið flutt út og sá fyrsti sem fluttur var inn til Bretlands. Tæplega 550.000 bílar voru smíðaðir á um 20 ára framleiðsluferli.

Skorið á tengslin við fortíðina

En það var ekki fyrr en árið 1968 sem Saab loksins sleit tengslin við hinn gamla Saab 92. Ári áður en Saab sameinaðist Scania, var það 99-bíllinn sem markaði þessi tímamót fyrir framleiðandann. Þessi bíll var með ýmsar nýjungar eins og þvott á aðalljósum, stuðara sem gátu haldið lögun sinni eftir högg og nýtt merki.

Bíllinn var smíðaður af Valmet og knúinn af vél sem kom frá Triumph. Í kjölfarið kom Saab 99 Turbo - einn af fyrstu vinsælu og nothæfu túrbóbílunum. Og það var sú túrbótækni sem skilgreindi fyrirtækið til lengri tíma litið.

Turbo módel héldu áfram að fanga ímyndunarafl almennings og með afköst svo mikil sem 175 hestöfl í kappakstri í Bretlandi fylgdi Saab Turbo Mobil Challenge. Það vakti athygli ökumanna víða um heiminn.

Saab 9000 kemur til sögunnar

Meðan 900 naut velgengni í sölunni skilaði samningur, sem Saab og Fiat höfðu gert, fyrsta lúxus Saab-bílnum, 9000. Þessi bíll hafði einnig áhrif á hönnun Alfa Romeo 164, Fiat Croma og Lancia Thema. Með Saab / Fiat samningnum var Saab 600 kynntur til sögunnar, sem var Lancia Delta með Saab-merki fyrir skandinavíska markaðinn.

Undir lok níunda áratugarins fór áhugi á vörumerkjum eins og Saab dvínandi og GM hrifsaði Saab frá Fiat og keypti 600 milljóna dollara hlut sem tryggði þeim 50 prósenta hlut. Saab þurfti alvarlegar fjárfestingar og nútímavæðingu til að koma í stað aldraðs Saab 900.

Arftakinn hélt 900 nafninu. Saab ákvað að Opel Calibra grunnurinn sem krafist var að þeir notuðu þyrfti umfangsmikla verkfræðilega endurhönnun til að uppfylla eigin öryggisstaðla.

Árið 1998 var farið í um 1100 breytingar á bílnum og útkoman varð Saab 9-3. Þrátt fyrir að GM neitaði að fjármagna endurnýjunina jókst salan um 15.000 á ári.

Saab 9-5 kemur í stað 9000

Þetta var talinn af mörgum vera einn öruggasti bíll í heimi, en takmarkaður af ófullnægjandi íhlutum frá GM, skortur á almennilegum dísilvélum og fjórhjóladrifi; þannig að bíllinn varð aldrei raunveruleg samsvörun við BMW 5-seríu og Audi A6 gerðir nútímans.

Árið 2000 keypti GM 125 milljóna dollara hlut í Saab sem fyrirtækið átti ekki fyrir og byrjaði að vinna að nýjum 9-3 sem kom fram þremur árum síðar.

Sögusagnir segja að svar GM hafi verið að seinka kynningu á stationgerð 9-3 og hætta við fyrirhugaða 4x4 gerð.

Reynt að fara á Ameríkumarkað

Árið 2005 krafðist Bob Lutz yfirmaður GM bíla þess af Saab að bílum frá þeim yrði komið á framfæri á bandaríska sölunetinu.

Í mars 2009 var Saab komið undir utanaðkomandi stjórnun samkvæmt samkomulagi við lánardrottna. Tveimur mánuðum síðar var Koenigsegg, ásamt norskum stuðningsmönnum og kínverska framleiðandanum BAIC, í stakk búið til að kaupa fyrirtækið en samkomulagið í nóvember –  í mánuðinum sem framleiðsla á nýlega frumsýndum Saab 9-5 var að hefjast.

Tilkynnt um endalokin

18. desember tilkynnti GM að sögu Saab væri lokið. BAIC kom aftur fram og keypti réttindi til annarrar kynslóðar 9-3, fyrstu kynslóða 9-5 og hallandi fjögurra strokka véla Saab. Heildarframleiðsla Saab árið 2008 var aðeins 90.000 bílar og fyrirtækið tapaði um 215 milljónum punda.

Saab fór í gjaldþrotavörn 7. september. Það sem eftir lifði ársins börðust stjórnendur Saab við að setja saman samning við kínverska bílaframleiðandann Youngman Lotus og Pang Da. GM kom í veg fyrir samning um að selja Saab til kínversku fyrirtækjanna tveggja með því að krefjast þess að það myndi ekki leyfa nýju eigendunum að framleiða GM byggða 9-3, 9-5 og 9-4x jeppann.

NEVS tekur við – Saab nafnið hverfur

En sögunni var ekki lokið enn. Í júní 2012 tilkynnti nýstofnað eignarhaldsfélag National Electric Vehicle Sweden (NEVS) að það hefði keypt hið gjaldþrota fyrirtæki.

Saab lifir nú aðeins í anda þar sem NEVS hefur boðið upp lokaeintakið af 9-3 gerðinni til ágóða fyrir góðgerðarstarfsemi.

Fyrirtækið einbeitir sér nú að grunni rafmagnsbíla, þar með talið sjálfkeyrandi skutlu, og hefur fjárfest í sænska bílaframleiðandanum Koenigsegg.

(byggt á grein á vef Autocar)