Wartburg ferðafélagi úr fortíðinni

Wartburg bílaheitið var best þekkt sem Austur-Þýsk bíltegund en uppruna nafnsins á bílnum er hægt að rekja frá árinu 1898 til Þýska keisaraveldisins. Nafnið er dregið af Wartburg kastala sem stendur á einni af hæðunum við bæinn Eisenach en þar voru bílarnir framleiddir. En Heinrich Ehrhardt stofnaði verksmiðjuna Fahrzeugfabrik Eisenach (FFE) í Eisenach 3. desember 1896.

Horfið endilega á eftirfarandi myndband um hinn sögufræga Wartburg kastala.

Fyrri tíma notkun Wartburg nafnsins

Wartburg bílaheitið á rætur sínar að rekja aftur til ársins 1898 þegar bíll frá Automobilwerk Eisenach fékk nafnið Wartburgwagen. Sú sjálfrennireið var greinilega byggð á hestvögnum samtíðarinnar. Sjálfrennireiðin sú státaði af tveggja strokka, 765 rúmsentimetra vél. Topphraðinn var 40 km/klst.

Seinni tíma notkun Wartburg nafnsins

Nafnið var endurvakið árið 1956 af VEB Automobilwerk Eisenach (AWE) og gefið uppfærðri útgáfu af IFA F9 bíl fyrirtækisins sem hafði verið í framleiðslu frá árinu 1950. Nýi bíllinn, Wartburg 311, var með öflugri útgáfu af þriggja strokka tvígengisvélinni og var framhjóladrifinn með nýja yfirbyggingu. Á þessum tíma hafði Þýskalandi verið skipt í tvö lönd; Austur- og Vestur-Þýskaland og Wartburg verksmiðjan var í Þýska alþýðulýðveldinu, sem sagt austan megin við járntjaldið.

Útflutningur til Vestur-Þýskalands hófst árið 1958 og snemma á sjöunda áratugnum var bíllinn fluttur út til annarra landa, þar á meðal Bretlands og Bandaríkjanna. Fyrstu bílarnir með stýri hægra megin (fyrir vinstri umferð) voru framleiddir árið 1963 og fluttir út til Kýpur, þar sem breskir kaupendur kynntust bílnum árið 1964. Hins vegar voru aðeins 550 bílar (450 stallbakar og 100 skutbílar) seldir í Bretlandi. Þetta voru tveggja lita bílar seldir á sama verði og grunnútgáfan af Mini og höfðuðu aðallega til eldra fólks.

Vélin var stækkuð í 992 rúmsentimetra árið 1962 og alveg nýr bíll var framleiddur 1966. Þessi útgáfa, 353, kom 1. júní 1966 og var seld sem Wartburg Knight (Wartburg Riddarinn) í nokkrum löndum, þar á meðal Bretlandi en skutbíllinn var seldur sem the Tourist (Ferðamaðurinn). Sú bifreið var áfram til sölu til ársins 1976 og þá höfðu tæplega 20.000 eintök verið seld. Þá hætti framleiðsla Wartburg með stýrið hægra megin en bílar með stýrið vinstra megin voru áfram fluttir inn til Bretlands og að minnsta kosti einum var breytt svo stýrið var hægra megin.

Árið 1966 kom Wartburg einnig með alsamhæfðum gírkassa sem var hannaður til að fríhjóla sem átti að bæta eldsneytisnýtingu og vernda vélina, sem þýddi að ef stöng undir stýristúpunni var ekki notuð til að gera fríhjólunina óvirka þá naut bíllinn ekki góðs af vélarhemlun.

Með fríhjólunarbúnaðinn óvirkan gat vélin orðið svelt af smurningu og fest sig ef farið var niður langar brekkur nema gefið væri inn endrum og eins. Engu að síður var mælt með því að gera fríhjólunina óvirka til að fá vélarhemlun þegar ekið var í snjó og ís.

Við venjulegar aðstæður gat þessi útgáfa náð um 150-155 km / klst. Þar að auki var vatnskassinn færður á bak við grillið en var áður fyrir aftan vélina.

Vél bílsins var 50, 55 eða 57 hestafla (37, 41 eða 43 kW – fer eftir framleiðsluári og þær voru með blöndungi). Eldsneytiseyðsla var varla ásættanleg fyrir snatt eða innanbæjarakstur. Tilboð Volkswagen um að flytja umfram vélasamsetningarlínu til Austur-Þýskalands, sem greiða átti af með framleiðslu, var samþykkt af stjórnvöldum á grundvelli minni eldsneytiseyðslu.

Nýja vélin var mun fyrirferðarmeiri en sú gamla svo að það þurfti að gera miklar breytingar á vélarrýminu.

Endalokin

VW vélin var 64 hestöfl. Hinn nýi Wartburg var skammlífur vegna sameiningar Þýskalands; framleiðslan var óhagstæð og gat ekki keppt við vestur-þýska framleiðendur. Framleiðslu lauk í apríl 1991 og var verksmiðjan keypt af Opel.

Enn eru nokkrir bílar í góðu ástandi á vegum erlendis og klúbbar Wartburg eru til um alla Evrópu. Sumir Wartburgar eru enn notaðir sem rallýbílar.

Viðtal við Ingvar Helgason um Wartburg

Hér fylgir „spjall“ sem Jóhannes Reykdal átti við Ingvar Helgason árið 1992 og hefur hvergi verið birt áður að ég held.

Wartburg vakti athygli fyrir góða fjöðrun

„Við byrjuðum að selja Wartburg vorið 1978,“ sagði Ingvar Helgason í spjalli við mig á sínum tíma, „og hann fékk strax góðar viðtökur.“

Með bestu fjöðrunina

„Ég fullyrði að enginn bíll á okkar vegum hefur betri fjaðrabúnað“, sagði Ingvar í spjallinu. „Allir sem fara út á land á okkar vegum, sækjast eftir að fá að fara á Wartburg, því hann flýgur yfir þvottabrettin“.

Ég hóf minn feril sem bifvélavirki á þjónustuverkstæði fyrir Ingvar Helgason snemma árs 1981. Frá fyrsta degi bæði gerði ég við og þjónustaði bæði Trabant og Wartburg. Þetta vann ég við í 11 ár með einhverjum hléum vegna frekara náms og kynntist því þessum bílum mjög vel (Trabant og Wartburg) enda skiptu bílarnir af þessum tegundum sem ég átti einhver handtök í mörgum hundruðum á þessu tímabili og sennilega fóru þeir langt yfir 1000 bíla og það er mjög varlega áætlað.

Líklega er eyðslutalan sem hann gaf upp miðuð við utanbæjarakstur, því þetta var ekki sparneytnasti mótorinn á markaðnum.

Kúplingin var veikleiki í þessum bílum og ökumaðurinn þurfti að vera mjög góður ef þær áttu að endast. En það var ekki á allra færi. Stundum kom það fyrir að fólk nánast kveikti í nýrri kúplingu eftir 200 metra akstur!

Hugurinn var víðsfjarri og hann gat þess vegna ekið yfir á rauðu ljósi og svínað á aðra bíla án þess að gera sér nokkra grein fyrir því. Hann var sjaldan í réttum gír. En þetta var mín reynsla og annarra sem urðu fyrir þeirri skelfilegu lífsreynslu að vera farþegar í bíl með honum. Það þáði enginn far með honum tvisvar. En þetta var prýðismaður þó það hafi vantað mikið upp á að hann kynni að keyra.

Þegar kúplingin fór í Wartburg þá var grillið fjarlægt og mótorinn til að komast að henni. Mótorinn var oftast hífður upp í mótorgálga sem er rétta aðferðin eða fjarlægður af tveimur mönnum. Ég stalst til þess að prófa að taka mótorinn úr einn í eitt skiptið og komst upp með það.

Mig minnir að þetta hedd eða strokklok hafi verið þannig að það mátti ekki plana eða hefla mikið af því. En í einu tilfelli sem það var gert varð viðskiptavinurinn alveg brjálaður og sagði að bíllinn væri kraftlaus eftir viðgerðina. Þau viðskipti enduðu þannig að viðskiptavinurinn rauk á dyr í miklu fússi, settist undir stýri, setti í gang og reykspólaði í burtu! Þvílíkt og annað eins kraftleysi!

Talandi um feitina sem var notuð í Trabant og Wartburg: hún var mjög illa lyktandi og lyktin fór ekki af höndunum fyrr en eftir marga handþvotta. Það er ekki prenthæft nafnið sem þessari feiti var gefið á Íslandi. Samfélagsmiðlarnir færu á hliðina ef ég birti nafnið og Bílabloggið bannað um aldur og ævi.

Læsingin á vélarhlífinni var einn veikleikinn í þessum bílum. Í eitt skipti þegar ég fór í prufuakstur til að sannreyna viðgerð áttaði ég mig á að vélarhlífin var ekki vel lokuð sem kæmi oftast ekki að sök nema í Wartburg.

Oft var gert við startara o.fl. í þessum bílum en stundum kom það fyrir að það svaraði ekki kostnaði svo það var frekar skipt um enda voru varahlutirnir oft frekar ódýrir í þessa bíla á Íslandi en vinnustundin dýr.

Wartburg var örugglega mikið meiri og betri bíll en flestir gerðu sér grein fyrir þrátt fyrir sína galla. Þetta var einn albesti ferðabíll sem var í boði á sínum tíma og ég hefði ekki mikið á móti því að eiga einn í góðu ástandi til að ferðast um landið í sumar. Líklega er þó ekki möguleiki á að fá varahluti í Wartburg lengur.

Wartburginn var ferðafélagi sem ég var samferða í 11 ár og ég sakna hans svolítið.

(Við gerð þessarar greinar var mikið stuðst við Wikipedia greinar og margar af myndunum koma þaðan, samtal Jóhannesar Reykdal við Ingvar Helgason og mitt eigið stopula minni.)