Sagan af Land Rover

Það hefur mikið verið fjallað um sögu Land Rover, bæði í blöðum og bókum auk þess sem nóg er af upplýsingum á netinu.

Þannig var að Vélasjóður fékk einn af þeim bílum sem komu úr fyrstu sendingunni til nota við útgerð á skurðgröfum.

Oft stalst ég til þess að setjast inn í bílinn á þessum tíma, því bíllinn var með blæjuhúsi og auðvelt að grípa í handfangið og opna. Allt innra og ytra útlit á þessum nýja jeppa sem þá var er enn greypt í hugann“.

Í grónum kirkjugarði St Mary's kirkjunnar í Llanfair-yn-y-Cwmwd, á Anglesey-eyju í Norður-Wales, er veðraður legsteinn Maurice Wilks, og á áletruninni stendur: „Mikið elskaður og hógvær maður en skyndilegur dauði rændi Rover stjórnarformanni og Breta snilldarbrautryðjanda sem bar ábyrgð á fyrsta bíl í heimi með gastúrbínu.“

Wilks lést árið 1963, aðeins 59 ára að aldri. Á hans alltof stuttu ævi hjálpaði hann einnig við að þróa upprunalega þotuhreyfil Frank Whittle, en hans verður að eilífu minnst fyrir að búa til bifreiðina sem tók heiminn með stormi. Enginn á fjórða, sjötta og sjöunda áratugnum hefði getað spáð fyrir um hvernig þessi hagnýti 4x4 myndi einn daginn verða bíll stjarnanna.

Bandaríski herjeppinn varð fyrirmynd Land Rover

Wilks, yfirverkfræðingur hjá Rover bílafyrirtækinu, átti hrjóstrugt 250 hektara strandsvæði í Newborough á Anglesey sem var gert aðgengilegra með fyrrum bandarískum herjeppa, Jeep. Alltaf þegar honum tókst að komast undan ys og þys verksmiðja Rover í fámennið á Anglesey, var sjaldan bil á milli mannsins og jeppana hans.

Sagan segir að Wilks-bræðurnir hafi slappað af á ströndinni á sínum tíma - við Red Wharf Bay í Anglesey, til að vera nákvæmur - og Maurice byrjaði að teikna mynd af hugsjón sinni á sínum 4x4 í sandinn. Það kom ekki á óvart að hann leit mjög vel út Jeepinn hans. Það leið ekki á löngu þar til gróf skissan varð að veruleika, því að bræðurnir töldu að það væri pláss fyrir borgaralega útgáfu af jeppanum á markaðnum og þeir ákváðu að smíða hann í Solihull.

Stigagrindar undirvagninn var einnig burðarás fyrstu og annarrar kynslóðar Range Rover (1970-2002), Discovery 1 og 2 (1989-2003) og hinna ýmsu her- og annarra sérgerða sem framleidd voru á Solihull.

Fyrsta frumgerðin

Kynning á Land Rover markaði nýja byrjun í nýju húsnæði fyrirtækisins Solihull og áhugi stjórnenda fyrir bifreiðinni var slíkur að hann rýmkaði áætlanir sínar fyrir áætlaða M1 „mini“ bíl sinn sem hafði náð frumgerðarstigi árið 1946 , í þágu nýliðans.

Fyrsta Land Rover frumgerðin var smíðuð sumarið 1947 og notaði marga hluti (þ.m.t. undirvagninn) frá Willys Jeep en vélin var lítil vél, 1.389cc eining úr framleiðslu Rover. Bíllinn var frábrugðinn jeppanum að því leyti að hann var með þrengri akstursstöðu, því Rover vildi bjóða upp á stærsta mögulega burðarþungasvæði að aftan og færði bílstjórasætið fram á við um þrjá tommur (7,5 cm) til að ná því.

Með útflutning í huga var bíllinn hannaður eins og dráttarvél með miðjustýri til að þurfa ekki að smíða bíla með vinstra og hægra stýri. Þannig varð þessi bíll þekktur sem „Center-Steer“ eða bíllinn með miðjustýrið.

Frumgerðir smíðaðar með vinstra og hægra stýri

Verkfræðingar Rover áttuðu sig fljótt á því að „Center-Steer“ var ekki raunhæf tillaga og völdu í staðinn hefðbundna hönnun hægra og vinstra stýris ökutækja. Þrátt fyrir að þróunarverkfræðingarnir hafi fengið lánaðar nokkrar hugmyndir af jeppanum - einkum í 80-bílnum - voru hlutar nýja bílsins allir hannaðir og smíðaðir af Rover. Vinna hélt áfram allt árið 1947 og í febrúar 1948 fóru þau að smíða fyrstu frumgerðir bílsins.

Ákveðið hafði verið að nýja farartækið - sem nú var skírt Land-Rover (ath. með bandstriki, sem féll ekki niður fyrr en áratug síðar) - yrði sett á bílasýninguna í Genf í byrjun mars en fljótlega kom í ljós að frumgerðunum yrði ekki lokið í tæka tíð, svo ákveðið var að bíllinn yrði opinberaður á bílasýningunni í Amsterdam í staðinn.

Þannig var það, í Amsterdam, 30. apríl 1948, að Land Rover goðsögnin fæddist þegar tvær frumgerðir – með vinstri og hægri handar stýri – voru frumsýndar.

Upprunalegu 80-Land Rover-bílarnir sem voru seldir almenningi héldu mjög landbúnaðaryfirbragðinu í hvívetna. Engin var miðstöðin né alvöru yfirbyggingar, bara blæjuhús.

Ekkert óvenjulegt þar; bílarnir voru svipaðir öðrum tækjum á þessum tíma, dráttarvélar, skurðargröfur og aðrar landbúnaðarvélar á þeim tíma voru ekki með þægilegu stýrishúsi.

Seldist strax vel

Enginn hafði neitt að segja gagnvart óbrotnum þægindunum, þegar þeir voru að meta getu nýja bílsins. Þeir létu sig það líka litlu varða þegar upphaflegt innkaupsverð, sem var 450 pund, var hækkað upp í 540 pund í október 1948.

Það sem hafði verið litið á sem tímabundna tilraun, að steypta saman bíl úr Rover bílahlutum og öðrum hlutum sem voru eftirmynd af upprunalega Jeep, var nú mikilvægt farartæki í sjálfu sér og í raun sá eini sem að lokum myndi seljast vel - og reyndar lifa af – aðra bíla frá Rover.

Land Rover á Íslandi

Strax árið sem Land Roverinn sló í gegn í Evrópu hóf Heildverslunin Hekla innflutning á honum. Síðan þá hafa verið fluttir inn mörg þúsund Land Rover bílar og nokkrir þeirra eru enn í fullu fjöri.

Á þessum tíma þurfti leyfi til innflutnings og kaupa á bílum og í frétt í Morgunblaðinu laugardaginn 26. maí 1951 segir:

Þrjú þús. sóttu um 115 jeppa - þeir ensku voru eftirsóttastir

„Nefnd sú er hafði með höndum úthlutun þeirra jeppabíla, sem Fjárhagsráð gaf leyfi fyrir, hefur fyrir nokkru lokið störfum. — Ráðið gaf leyfi fyrir 115 bílum, en um þá bárust 3000 umsóknir.

Fimm rollu og níu rollu bílar

Sérstaklega átti Land Roverinn fylgi að fagna til sveita og þar notaður til margs konar flutninga. Sem dæmi um slíkt var að sumir bændur kölluðu bílana eftir því hve mörgum kindum var hægt að skjóta í geymslurýmið að aftan.

Sá sem þetta skrifar starfaði um árabil við landmælingar og kortagerð. Vorið 1966 fengu Landmælingar Íslands splunkunýjan Landróver, og nú hafði orðið breyting á bílnum. Hann var kominn með stóra opnanlega hliðarglugga að aftan, og síðast en ekki síst stærri dekk, 750x16 og öflugari fjaðrir og dempara.

Lítum aðeins nánar á það hvernig Hekla auglýsti þessa gerð af Land Rover í júní 1966:

Þeir, sem í dreifbýlinu búa, geta ekki skroppið milli staða í strætisvagni, þess vegna verða þeir að eiga eða hafa til afnota farartæki, sem þeir geta treyst á íslenzkum vegum og í íslenzkri veðráttu. — Farartæki, sem getur fullnægt kröfum þeirra og þörfum.

TRAUSTASTI   TORFÆRUBÍLLINN

Land-Rover er afgreiddur með eftirtöldum búnaði: Almuninium hús — Með stórum opnanlegum hliðargluggum — Miðstöð og rúðublásari — Afturhurð með varahjólsfestingu — Aftursæti — Tvær rúðuþurrkur — Stefnuljós — Læsing á hurðum — Fótstig beggja megin — Innispegill — Tveir útispeglar — Sólskermar Dráttarkrókur — Dráttaraugu að framan — Kilómetra hraðamælir með vegmæli — Smurþrýsti- og vatnshitamæli — H. D. afturfjaðrir og sverari höggdeyfar aftan og framan — Stýrishöggdeyfa — Eftirlit einu sinni eftir 1500 km. — Hjólbarðar 750x16.

Allir vildu skoða bílinn

Og það var mikill spenningur meðal væntanlegar kaupenda á þessari nýju gerð af Land Rover. Við mælingamennirnir fengum þennan Land Rover jeppa afhentan í júníbyrjun og héldum norður og austur um land og enduðum á Þórshöfn á Langanesi. Á leiðinni urðum við strax varir við það að bíllinn vakti mikla athygli og það hópuðust menn í kring um jeppann bæði í  Varmahlíð og á Akureyri þegar við stöldruðum þar við.

Um kvöldið þegar við vorum nýkomnir byrjuðu bílar að streyma að, nú skyldi haldið ball í félagsheimilinu, en Land Rover- jeppinn virtist í byrjun hafa meira aðdráttarafl en heimasæturnar á Þórshöfn og nágrenni.

Síðasti Defender-jeppinn framleiddur

En svo kom að leiðarlokum hins klassíska Land Rover jeppa, því föstudaginn 29. janúar 2018 kom síðasti Defender-jeppinn af framleiðslulínuni í Solihull. Endalokin komu vegna hertra reglna um útblástur og áhrif í árekstri, sem ekki var talið að myndi borga sig að aðlaga þennan sígilda jeppa að.

Fyrsti bíllinn gekk í endurnýjun lífdaga

Var hann gerður upp í sinni upphaflegu mynd og skipaði um árabil heiðurssess í aðalstöðvum fyrirtækisins, en þegar umboðið fyrir Land Rover fluttist frá Heklu í ágúst 1996 í kjölfar þess að BMW eignaðist Rover-verksmiðjurnar á Englandi, þá var bíllinn gefinn búvélasafninu á Hvanneyri til eignar og varðveislu.

Land Rover fluttist til B&L

En látum hér staðar numið í bili um sögu Land Rover og komu bílsins til Íslands. Við höfum aðeins fjallað um hinn upphaflega Land Rover jeppa og gerðirnar sem þróuðust frá honum, en látið hjá líða að fjalla um aðrar gerðir, svo sem Range Rover og Discovery. Það bíður betri tíma.

Þar með hófst nýr kapítuli í sögu Land Rover á Íslandi.