Árið 1965 birtist grein í Morgunblaðinu eftir sænskan listamann sem ók um íslenskar torfærur. Þ.e. það sem Íslendingar kölluðu vegi. Glöggt er gests augað og er frábært að lesa lýsingar Svíans á umferðinni, vegakerfinu og síðast en ekki síst eyjarskeggjunum: Íslendingum.

Greinin sem um ræðir birtist, sem fyrr segir, í Morgunblaðinu, í þýðingu Eiríks Hreins Finnbogasonar fv. útgáfustjóra Almenna bókafélagsins. Hann tók upp á því að þýða greinina þar sem honum fannst hún svo skemmtileg. Það var eins gott að hann gerði það því sænska frumtextann tókst undirritaðri alls ekki að finna. Því er hér stuðst við þýðinguna.

Bölvaður hávaði í Íslendingum

Frásögn ferðalangsins sænska hefst á umhverfislýsingum en áður en langt um líður er sögumaður kominn um borð í langferðabíl og blöskrar honum sá ægilegi hávaði sem ætlar að æra hann.

„Íslendingar elska óp og hávaða, að því komumst við fljótt. Hvergi nema í Japan höfðum við merkt aðra eins áráttu fyrir glamúrmúsik og á Íslandi — hún herjar eins og óstöðvandi umferðapest og gerir sín vart við mjög svo mismunandi tækifæri.“

Vagnstjórinn einráður yfir glymskrattanum

Lýsir hann því næst þjáningum þeirra sem ferðuðust með téðum langferðabílum:

Það kom honum (og þeim sem ferðaðist með honum en hvergi er nafngreindur) einna mest á óvart að Íslendingar virtust hlusta á hvað sem var í útvarpinu (ekki eins og fólk hafi haft um margt að velja. Reyndar hafði fólk ekki um neitt að velja og var í mörgum tilvikum einfaldlega hlustað á allt sem var í útvarpinu).

Að því „sögðu“ eða skrifuðu ráðlagði hann Íslendingum að lækka, eða helst slökkva á útvarpinu, hafi þeir áhuga á að fá ferðamenn til landsins.

Að aka bíl á Íslandi

Það ætti ekki að koma á óvart að eini kosturinn í stöðunni, að minnsta kosti í tilviki Gunnars Brusewitz, var að leigja sér bíl. Hann reyndist heldur betur ánægður með að „vera sinn eigin ekill“ á ferðalaginu um ævintýraeyjuna.

„Og vissulega er það merkilegt ævintýri, þeim, sem vanur er að troða sér áfram að sumarlagi á vegum bílmargra landa, að aka bifreið á Íslandi. Hinir 190 þús. Íslendingar búa flestir í kaupstöðunum og úti við strendurnar. Inni í landinu er eigi fátítt, að maður aki marga tugi kílómetra án þess að rekast á nokkra hræðu á veginum. Til lengdar getur þetta orðið næstum óhugnanlegt,“ skrifaði hann.

Af tækjakosti Íslendinga

„Enginn skyldi þó ætla að Íslendingar séu ekki birgir af vélknúnum tækjum. Þvert á móti, enda þótt vélvæðingin gengi hægt í fyrstu. Alllangt fram á þessa öld var hesturinn næstum eina samgöngutækið, og vegi í nútímaskilningi þess orðs, fóru þeir ekki að leggja fyrr en milli 1920 og '30.“

Ferðin sem hann vísar hér til, á milli Reykjavíkur og Akureyrar, gæti sem best verið ferðin sem undirrituð fjallaði um fyrir um ári síðan. Þó var ekki farið frá Reykjavík, heldur Borgarnesi og þá grein má lesa hér.  

„Jeppi og Landrover“

Þar sem frumtextinn fannst  ekki getur undirrituð ekki vitað hvort um þýðingarvillu sé að ræða eður ei, en þýðandi virðist túka það svo að jeppi sé eitt og Land Rover annað, en þar segir:

„Hitt eru aðallega mjóir þjóðvegir úr grófri hraunmöl— vegir, sem eru sannarlega óþægilegir fyrir lakkið á bílnum. Þegar maður ekur þessa vegi, er einna líkast því sem vélbyssuskothríð dynji á aurbrettunum og hætta á steinkasti er stöðug og jöfn.“

Þegar umfjöllunin berst að straumhörðum jökulám og brúargerð Íslendinga virðist sögumanni fyrirmunað að skilja eitt og annað.

Tvær flugur slegnar í einu höggi

Eins og Brusewitz hefur komið ágætlega til skila, var ástand vega ekki upp á marga fiska, að hans mati, og gat hann því ómögulega mælt með að sænskir ferðamenn ferðuðust á eigin bílum um landið. En sænska blaðið sem greinin birtist upphaflega í, Motor, var sem fyrr segir gefið út af  Motormännens riksförbund, félagi bifreiðaeigenda og var mjög algengt að Svíar tækju eigin bíla með í ferðalagið. En það væri algjörlega út í hött, að mati greinarhöfundar sem þá hafði séð of mikið af íslenskum „vegum“

Sex gerðir vega á Íslandi

„Mjög margir vegir á íslandi voru upphaflega reiðgötur, sem hafa verið breikkaðar vegna bíla-umferðar. Á landabréfi eru merktar hvorki meira né minna en sex gerðir vega: aðal leið, vegur, ökufær gata, reiðgata, varðaður vegur, og óviss gata. Sannur Íslendingur er þó ekki smeykur við að fara óvissar götur, svo fremi hann sé á Landrover,“ skrifaði Brusewitz sem fór ásamt Sverri nokkrum á Land Rover um þau svæði sem Volkswagen átti ekki erindi.

„Ásamt mínum nýja vini, Sverri, hef ég reynt allar þessar gerðir vega á leið minni frá Mývatni yfir eldfjallasvæðin suður til hinnar undurfögru Herðubreiðar, sem er rétt fyrir norðan Vatnajökul.

Höfum í huga að þegar Brusewitz var á Íslandi stóð Surtseyjargosið yfir og enn voru tvö ár í að því lyki. Það er ekki undarlegt að hann hafi upplifað landið sem „ungt“ enda í mótun beint fyrir framan hann, ef svo má segja.

Og þegar við horfum á litlu eldfjallaeyna hjá Surtsey spúa upp ósköpum sínum af gufumekki og ösku mót svörtum þrumuhimni, verður okkur ljóst, að enginn hefur lýst eldgosi betur en höfundur Völuspár:

Sól tér sortna.

Sökkr fold í mar.

Hverfa af himni

heiðar stjörnur.

Geisar eimi

ok aldrnari.

Leikr hár hiti

Við himin sjálfan.“

Athugið að hér á vef Árnastofnunar má lesa erindin öll en í blaðagreininni er orðalag eilítið frábrugðið því sem almennt er stuðst við í þessu erindi sem vísað er í. Ef til vill hefur það með þýðinguna að gera. Rétt að geta þess og vísa á hlekkinn hér að ofan.

Hreyfði við útlifuðum flakkara

„Þrátt fyrir alla hina stórbrotnu náttúrufegurð, sem Ísland hefur upp á að bjóða gestum sínum, hafa þó eldfjöllin og goshverirnir mesta aðdráttaraflið fyrir ferðamenn. Það eru fyrirbrigði sem kitla taugarnar jafnvel á útlifuðum alheimsflakkara,“ en þannig lýsir hann sjálfum sér. Manninum sem í tvígang hafði verið tilnefndur til Nóbelsverðlauna og átti, 17 árum síðar, eftir að verða heiðursdoktor við Stokkhólmsháskóla.

[Fyrst birt veturinn 2021]

Hafðir þú gaman af þessari? Þá eru þetta greinar sem þér gæti þótt skemmtilegar:

Bíllinn sem sökk með Titanic

Þegar Ölfusárbrúin brast

Bölvaður bíllinn: Upphaf heimsstyrjaldar

Sannleikurinn um Bjössa á mjólkurbílnum

Hvað finnst þér, lesandi góður? Smelltu hér til að skapa umræður við Facebookfærslu þessarar greinar! Og endilega láttu þér „líka“ við okkur á Facebook til að missa ekki af fréttum úr bílaheiminum.